کاربرد هیدروژئومورفولوژی در تعیین حریم و بستر رودها (مطالعه موردی حوضه کن با تاکید بر شاخه سنگان)

در سال های اخیر به دلایل گوناگون از جمله رشد جمعیت، توسعه صنایع و همچنین علاقه مندی طیف وسیعی از مردم به داشتن ویلا در کنا رودخانه ها، تجاوزهای گوناگون وسیعی به محدوده بستر و حریم فیزیکی آبراهه ها صورت گرفته و در کنار آن روند تخریب کیفیت آب رودخانه ها به شدت سیر صعودی پیدا نموده است. باتوجه به این دخل و تصرف های فراوان، شرکت آب منطقه ای با مطالعه اقدام به تعیین حد بستر و حریم رودخانه ها نموده و با ارائه نقشه های کاربردی و همچنین نصب شاخص در مجاور آبراهه ها از تجاوزهایی که به این محدوده شده را مشخص می نماید. حوضه کن یکی از حوضه های شمالی تهران است. با توجه به اینکه سکونتگاه های چندی در حاشیه شاخه های فرعی و رود اصلی احداث گردیده که احتمالا وارد حریم قانونی و طبیعی رود شده اند، لذا بررسی کارآیی حریم وتعیین نواحی مستعد وقوع سیلاب و تهیه نقشه پهنه بندی سیلاب ضرورت دارد. در بین زیر حوضه های کن، زیرحوضه سنگان و رندان به دلیل چشم انداز مناسب و زیبا تحت تاثیر حداکثر ساخت و ساز قرار دارند به همین دلیل تمرکز ما بر روی زیر حوضه سنگان می باشد. دراین پژوهش، ابتدا با استفاده از نرم افزار hec-ras و gis پهنه های سیل گیر با دوره بازگشت های مختلف محاسبه شده و نتایج حاصل از این پهنه ها نشان می دهد که درصد کمی از اراضی در پهنه سیلی با دوره بازگشت 25سال قرار می گیرد ؛اما پهنه سیلی که از این روش به دست می اید در حقیقت پهنه سیل هیدرولیکی جریان بوده؛ از این رو این روش نمی تواند بیانگر حد بستر و حریم واقعی رودخانه در نظر گرفته شود. در همین راستا پس از تهیه پهنه سیل اولیه بایستی با در نظر گرفتن عوامل دیگری که به گونه ای می تواند بر محدوده حد بستر رودخانه موثر بوده و امکان شبیه سازی و لحاظ نمودن تاثیر آن عوامل در مدل ریاضی ، غیر ممکن یا بسیار مشکل می باشد (از جمله :شکل دره مسیر جریان ،ریزشی یا لغزشی بودن دیواره ها، شیب بستر ، فرسایش پذیری کناره ها ، مورفولوژی رودخانه و...)، نتایج حاصل از محاسبات هیدرولیک جریان مورد تدقیق و اصلاح قرار گرفته و نتیجه واقعی تری از شرایط محیطی حاکم بر رودخانه ایجاد شود. از اینرو نقشه ژئومورفولوژی منطقه کشیده شده تا با ترکیب اطلاعات نتیجه بهتری ارائه گردد. معهذا توصیه میشود در کنار مدل های ریاضی از دستاوردهای علم ژئومورفولوژی استفاده گردد.